Թուրքիայի քրդական հեռուստաալիքը. անազնվություն և քրդերի դեմ ատելություն

ՀԱՅ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹՅԱՆ ՊՈՌԹԿՈՒՄՆԵ՞Ր
Ինչպես տեղեկացնում է «Արարատ» ռազմավարագիտական կենտրոնի տնօրեն, քաղաքական գիտությունների դոկտոր ԱՐՄԵՆ ԱՅՎԱԶՅԱՆԸ (ի դեպ, 2009-ի թիվ 2-ում խնդրին անդրադարձել է նաև «Իրավունքը de facto»-ն), «ըստ չհերքված հաղորդագրությունների, Հայաստանի Հանրապետության Հանրային հեռուստատեսության և ռադիոյի ու թուրքական պետական TRT հեռուստաընկերության ղեկավարները համաձայնության են եկել ու պայմանագիր կնքել թուրքական հեռուստա-ռադիոհաղորդումները հայերեն հեռարձակելու մասին (Турецкое госрадио заговорит по армянски, а армянский телеканал покроет Турцию, REGNUM, 13£01 30.12.2008, В Турции вплотную взялись за армянскую культуру, REGNUM 13:47 05.01.2009): Ընդ որում, հայկական կողմը թուրքերին պետք է օժանդակություն ցուցաբերի` մասնագետներ գործուղելով Անկարա, և առայժմ չբացահայտված այլ միջոցներով։
Այսպիսով` ՀՀ իշխանություններն օժանդակելու են քարոզչական հզոր մեքենա ունեցող թշնամական պետությանը` Թուրքիային, որպեսզի նա Հայաստանի դեմ տարվող իր տեղեկատվական պատերազմն իրականացնի է՛լ ավելի մեծ արդյունավետությամբ։
Հայ-թուրքական բարեկամության այսպիսի պոռթկումների ողջ անհեթեթությունն ու հայկական կողմի համար ծայրահեղ վտանգավորությունն ակնհայտ է, և այդ մասին երկար-բարակ խոսելն ինքնին ավելորդ ենք համարում»։
Հավելենք, որ պարոն Այվազյանը Հայաստանի տեղեկատվական անվտանգության պատասխանատու մարմինների և գործիչների ուշադրությունն է հրավիրում Թուրքիայում նույն TRT հեռուստաընկերության նորաբաց Քրդական հեռուստաալիքի վրա և առաջարկում ընթերցել իր իսկ թարգմանությամբ «Քրդիշ մեդիա», 6 հունվարի 2009 թ. (աղբյուրը` KurdishMedia.com, հեղինակ` Էվրեն Յիլմազ` Evren Yilmaz) հրապարակումը։ Ինչպես փաստում է պարոն Այվազյանը, «այն հուշում և նախազգուշացնում է, թե ինչ են քարոզելու թուրքերը հայերենով։ Թեև որևէ ողջամիտ հայ այդպիսի հուշարարության և նախազգուշացման կարիքը բնավ չունի»։
Ներկա թոհուբոհի մեջ թուրքական պետությունը դեկտեմբերի վերջին սկսեց քրդալեզու նոր հեռուստաալիքի` TRT 6-ի փորձնական եթերն ու նոր տարվա սկզբին պաշտոնապես գործարկեց ալիքը: Թուրքերն ու արտերկրից Թուրքիային հետևողները ողջունեցին այս նոր ալիքի բացումը` այն համարելով շրջադարձային կետ թուրք-քրդական հարաբերություններում և ծանրակշիռ քայլ` Թուրքիայի ժողովրդավարացման ճանապարհին: Սակայն, TRT 6-ին ավելի մոտ հայացք ձգելով` հասկանում ես, որ այն պարզապես բիրտ, ռասիստական վարչախմբի հերթական անազնիվ գործողությունն է, որն իրականացվում է քուրդ ժողովրդի նկատմամբ նույն ատելությամբ, որ դրդել է նրանց նախնիներին` սպանել տասնյակ հազարավոր քրդերի և այրել հազարավոր քրդական գյուղեր:
Իր հիմնադրման օրից Թուրքիան, իր իսկ բնորոշմամբ, պետություն է թուրքերի և միայն թուրքերի համար: Չնայած քրդերը կազմում են ժամանակակից Թուրքիայի բնակչության 20-25 տոկոսը, և, իհարկե, նրանց ճնշող մեծամասնությունը բնակվում է Թուրքիայի այն տարածքներում, որոնք քրդերի նախնիների հայրենիք Քուրդիստանի մաս են կազմում, Թուրքիայի Հանրապետության պաշտոնական քաղաքականությունը` իր հիմնադրման օրից, ամբողջովին կամ մասամբ հերքում է քուրդ ժողովրդի գոյությունը և նրանց էթնիկ ինքնությունը: Ավելին, Թուրքիայի կառավարությունը նույնիսկ Թուրքիայի սահմաններից դուրս է փորձում պայքարել քրդերի ինքնության արտահայտման դեմ` հրաժարվելով ճանաչել Իրաքի քրդերի դաշնային միության գոյությունը և նույնիսկ աշխատելով համոզել (առանց հաջողության) Մեծ Բրիտանիայի Էկզեթերի համալսարանին` դադարեցնելու քրդական ուսումնասիրությունների ծրագիրը:
Շատ հաճախ քրդական ինքնության հիմնական և կարևոր արտահայտչամիջոցը` քրդերենի գործածումը, արգելվել կամ խստորեն սահմանափակվել է: Երբ 1991-ին Սադամի զինակիցների սպանդից փախչող փախստականներին զգուշացնելու համար Թուրքիան հարկադրված էր քրդերենով բրոշյուրներ հրատարակել, այդ լեզուն նշվեց որպես «տեղային բարբառ» և ոչ թե քրդերեն: Անցյալ ամսվա ընթացքում թուրքական խորհրդարանում քրդերենով հնչած հայտարարությունները պաշտոնապես արձանագրվեցին որպես «անծանոթ լեզվով» արված հայտարարություններ: Անցյալ շաբաթների ընթացքում թուրքական դատական համակարգը հետաքննել է քրդամետ «Դեմոկրատական հասարակություն» կուսակցության անդամ մի շարք քաղաքական գործիչների` քրդերենը հրապարակայնորեն գործածելու պատճառով:
Թուրքիայի կողմից քրդերեն լեզվով հեռուստատեսության հիմնադրումը, այսպիսով, չափազանց հետաքրքիր զարգացում է և ոչ անպայմանորեն` դրական: Սա ցույց է տալիս, որ պետությունը հոժարակամ է ճանաչել քրդերենի գոյությունը, ինչը TRT 6-ը հստակորեն բնորոշում է որպես «քրդերեն», միայն երբ այդպես է ձեռնտու: Հարկ է նշել, որ TRT 6-ով «Քուրդիստան» բառի կիրառումը (բառ, որն ավելի հին է, քան Թուրքիայի Հանրապետությունն ինքը) խստորեն արգելված է:
TRT 6-ը խաբեության գործիք է, որ բազմաթիվ նպատակների է ծառայում: Մի կողմից` սա պարզ եղանակ է` արտաքին աշխարհին համոզելու, թե Թուքիան նշանակալի քայլեր է ձեռնարկում քրդական հարցի ուղղությամբ: Մյուս կողմից` այն իշխող «Արդարություն և զարգացում» իսլամիստական կուսակցության ակնհայտ ջանքն է` մարտի 29-ին նախատեսված տեղական ընտրություններում քրդական քվեները ստանալու նպատակով: Եվ, իրոք, անցյալում, տարբեր պատճառներով շատ քրդեր քվեարկել են Թուրքիայում իսլամիստական կուսակցությունների օգտին, ներառյալ` կրոնական զգացմունքները, իսլամիստների` ծառայություններ մատուցելու կարողությունը և Թուրքիայի ներսում իսլամիստների կարգավիճակը` որպես բողոքի քվե թուրքական հանրապետական հաստատության դեմ:
Շատ քրդեր, հիասթափված թուրքական պետությունից և հատկապես «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունից, որ իշխանության էր եկել` խոստանալով անդրադառնալ քրդական հարցին, այնուհետև մեծացրել քուրդ ժողովրդի նկատմամբ բիրտ ճնշումները, արհամարհում կամ դատապարտում են TRT 6-ը: Շատերը պնդում են, որ TRT 6-ը, պարզապես, «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության նախընտրական քարոզչությունն է: Հաշվի առնելով այն, որ, թուրքական օրենքի համաձայն, թուրքերենից բացի, այլ լեզվով հեռարձակումը տեխնիկապես անօրինական է, նրանք կանխատեսում են, որ առաջիկա ընտրություններից անմիջապես հետո TRT 6-ը կփակվի: Ոմանք նշում են, որ TRT 6-ն ընդամենը քրդերի շրջանում քարոզչություն տարածելու միջոց է. Ամեդի (Դիարբեքիր) մի բնակչի խոսքով` «Այդ ալիքը մեզ քրդերենով քարոզում է` «Երջանիկ է նա, ով կասի, թե ինքը թուրք է»: Մեկ ուրիշն ասում է. «Թուրքալեզու ալիքները մեզ ասում են, թե ՔԲԿ-ն ահաբեկչական է, և որ Բարզանին ու Թալաբանին մարդասպաններ են»:
Թեև մարդ ցանկանում է լավատես լինել TRT 6-ի հիմնադրման առիթով, սակայն այս իրադարձությունը չպետք է դիտարկել առանձին` իրականությունից կտրված: TRT 6-ի փորձնական հեռարձակման մեկնարկին զուգընթաց` թուրքական բանակը շարունակեց ռմբակոծել իրաքյան Քուրդիստանը և նողկալի ու անպատշաճ գործողությամբ ռմբակոծեց գերեզմանատունը, որտեղ թաղված են ՔԲԿ-ի տասնյակ զոհված մարտիկներ: Դեռ քանի տարի քուրդ երեխաները պիտի ստիպված լինեն լսել F-16 ռեակտիվ կործանիչների ձայնը, որ դղրդացնում են գետինն ու շրխկացնում պատուհանները, երբ օդ են բարձրանում քրդերին ոչնչացնելու առաքելությամբ: Մարդկանց գլխավերևում շառաչող և մահացու «բեռով» բարձված թուրքական կործանիչները շատ ավելի խոսուն են, քան որևէ պետական և լավ վերահսկվող հեռուստատեսություն` անկախ նրանից, թե որ լեզվով է այն հեռարձակվում:

Մեկնաբանություններ